چرا سفر وزیر خارجه ایران به مسکو مهم است

العالم - ایران
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران امروز (سه‌شنبه ۲۵ آذرماه)، پس از پایان سفر یک‌روزه به بلاروس، عازم روسیه شد؛ سفری که در تداوم رایزنی‌های فشرده دیپلماتیک تهران با شرکای راهبردی انجام می‌شود و با توجه به حمایت مسکو از موضع ایران در قبال سازوکار موسوم به اسنپ‌بک و نقش‌آفرینی روسیه در پرونده هسته‌ای ایران، از اهمیت ویژه‌ای در مسیر تحکیم مناسبات دوجانبه و هماهنگی‌های سیاسی در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار است.
براساس اعلام وزارت خارجه ایران، سیدعباس عراقچی در این سفر با سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه دیدار و در مورد موضوعات مرتبط با روابط دوجانبه و نیز تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی گفتگو و تبادل نظر کند. برای بررسی این موضوع با نعمت‌الله ایزدی، سفیر پیشین ایران در روسیه گفت‌وگو کردیم.

با توجه به موضع گیری‌های صریح روسیه و چین در جریان سوءاستفاده سه کشور اروپایی از سازوکار حل و فصل اختلافات در برجام موسوم به اسنپ‌بک و شکافی که در این رابطه در شورای امنیت سازمان ملل متحد شکل گرفت، روابط تهران با مسکو و پکن وارد فاز جدیدی شده است، این منظر، اهمیت سفر وزیر امور خارجه در مقطع کنونی به مسکو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
معتقدم این سفر ارتباط مستقیمی با آن بحث ندارد، هرچند که می‌تواند مذاکراتی هم در آن زمینه مطرح باشد. با این حال اما در داستان اسنپ بک اعلام موضع این دو کشور تاکنون آثار اجرایی نداشته است چرا که باید ببینیم چین که طرف بزرگ اقتصادی ماست تا چه میزان می‌تواند در مقابل تحریم‌هایی بازگشته و مشکلاتی که ایجاد شده مقابله کند.
البته سفر مقامات ایرانی به روسیه معمولاً سفرهای مهمی بوده است. از طرف دیگر، اوضاع روسیه هم الان در شرایطی است که شاید نیاز به این سفر داشته باشد؛ چون بحث صلح اوکراین و این مسائل هم مطرح است و هر طرفی شاید دنبال یار می‌گردد و همین امر اهمیت سفر وزیر امور خارجه را برای مسکو نیز افزایش می‌دهد. در این میان اما این نکته هم باید مدنظر باشد که تعداد سفر مقامات ما به روسیه در حال افزایش است اما متقابلا مقامات روس از جمله وزیر امور خارجه این کشور به میزان برابر به ایران سفر نمی‌کنند. همچنین باید بدانیم که روسیه خود در موضوعات متعدد درگیر است.
یک بحث دیگر هم که شاید در این سفر مورد رایزنی قرار بگیرد توافقاتی است که در اجلاس اخیر ترکمنستان میان روسای جمهور ایران و روسیه مطرح بوده، ولی همان هم به اعتقاد من شاید بهتر بود تلاش می‌شد که آقای لاوروف به تهران بیاید. این دیگر بستگی به نوع دیپلماسی دارد که ما اعمال می‌کنیم.
پیش از این‌که به موضوع اوکراین که شما اشاره کردید، بپردازم؛ مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اخیرا اعلام کرده که شاید روسیه بتواند در ایجاد آن سازوکاری که بازگشت بازرسان به ایران را شکل بدهد و بالاخره همکاری ایران و آژانس، که مقداری دچار تعلیق شده، به حالت عادی برگرداند، نقش آفرینی کند. چقدر فکر می‌کنید روسیه شرایط کمک را دارد، با توجه به این‌که پیش از این هم در سازوکار فنی برجام نقش داشت. فکر می‌کنید الان روسیه خودش اراده دارد که در این سازوکار شرکت کند؟
از این زاویه می‌تواند روسیه انگیزه داشته باشد، ولی این‌که آیا این کار درست است یا نه، به اعتقاد من خیلی درست نیست. برای این‌که ما اگر مسئله‌ای هم با آژانس داریم، چه دلیلی دارد که مسئله‌مان را با خود آژانس حل نکنیم و واسطه بتراشیم. به‌طوری که مثلاً هر دفعه آقای گروسی بتواند این را از روسیه درخواست کند، به خاطر این‌که شاید با ایران به مشکل خورده است. اگر ایران تصمیم دارد که بالاخره نوعی همکاری با آژانس را شروع کند که ظاهراً هم تا حدی شروع شده، این را باید با خود آژانس حل‌وفصل کند.
به اعتقاد من، واسطه‌گری‌ها همیشه برای ما هزینه‌زا بوده است. دلیلی ندارد؛ اگر می‌خواهیم همکاری کنیم، مصوبه داریم یا احساس‌مان این است که زمان آن فرا رسیده، برای آن دنبال واسطه باشیم. در این شرایط نیز معتقدم اگر نیاز به واسطه است خود روسیه باید پیشقدم شود، به ایران سفر کند و بگوید ما میتوانیم به عنوان عضو موثر آژانس در این روند نقش آفرینی کنیم.
شما به بحث نزدیک شدن به صلح جنگ اوکراین هم اشاره کردید. با توجه به این دیدارهایی که سران اروپا و رئیس‌جمهور اوکراین با فرستاده‌هایی از آمریکا دارند، به نظر می‌رسد که آمریکا اراده دارد هرچه زودتر این جنگ به پایان برسد. فکر می‌کنید این صلح احتمالی یا آتش‌بس احتمالی در اوکراین چقدر روی سیاست‌های روسیه تأثیرگذار است؟
آن‌چه که الان مطرح است، اگر به همین شکل پیش برود که اوکراینی‌ها کم‌وبیش موافقت کرده‌اند و اگر اروپا هم به این رضایت بدهد، یک موفقیت بزرگی برای روسیه می‌شود. از این زاویه، روسیه هم دست برتر را در اوکراین پیدا می‌کند، هم در برابر اروپایی‌ها و هم در برابر خود آمریکا به این معنا که یعنی بالاخره آمریکایی‌ها وقتی ببینند که روسیه موافقت کرده و آتش‌بس را رقم زده و توانسته آقای ترامپ را راضی کند که به اهداف خودش برسد، خب این یک مابه‌ازایی خواهد داشت.
روس‌ها در این شرایط به دنبال مابه‌ازا خواهند گشت. این‌که این مابه‌ازا کجا باشد، خیلی مهم است؛ چون روسیه در هر جای دنیا ظرفیت این را دارد که طلب مابه‌ازا کند. ما باید خیلی مراقب باشیم که این مابه‌ازا در قبال ایران نباشد. به نظر من، این روندی که در حال شکل‌گیری است می‌تواند آثار مهمی روی ایران داشته باشد و حتی شاید آثار منفی هم داشته باشد. مراقبت از این مسئله بسیار جدی است. شاید در این مذاکرات هم مثلاً زمینه‌هایی مطرح باشد.